28 oct 2012

De cómo una vez, con el encanto de la palabra, los océanos y la escuela, los planetas y los mundos se volvieron más ligeros que una pluma

En todas las culturas de nuestro planeta encontramos el recuerdo de la narración oral. El aeda del mundo griego, el griot de algunos pueblos del centro de África o el bardo de los finisterres célticos, en la vieja Europa, contaban historias para su gente. Todavía ocurre así en muchos lugares, pero en las sociedades modernas se asiste a una lenta desaparición de los cuentacuentos. Parece un proceso irremediable, un camino sin retorno. Quizá los últimos narradores verdaderos ya sólo desean mirar la televisión, como ahora hace todo el mundo.

Sin embargo, la palabra es el vehículo de las ideas. La manera y la expresión en la forma de hablar influye sobre el sentido de las palabras. Los niños aún tardarán en percibirlo, pero el habla tiene mucha influencia sobre el pensamiento. Por esa razón, dos cosas pueden resultar idénticas cuando están escritas; en cambio, pueden aparentar una radical diferencia cuando son habladas.

En principio, para saber contar, el relato seleccionado debe estar perfectamente asimilado en la memoria, y después hay que decirlo de modo sencillo, utilizando la lógica, con expresión dramática, con entusiasmo y, especialmente, dejarse llevar por la fuerza de la historia. Todas las experiencias de aula tienen un origen especial y una formulación determinada, por lo que su desarrollo, como relato profesional, nunca es fácil de exponer. En cada curso escolar, en cada aula, los ritmos de aprendizaje siempre están condicionados por las características individuales y sociales de nuestros alumnos. De todos modos, desde que asumí la importancia de las historias, la idea central en las actividades de lectura y escritura no varió mucho durante su aplicación a lo largo de estos años: decir y contar, contar y leer, leer y escribir mucho.

Por supuesto, tratamos de adaptarnos a los tiempos y a los nuevos medios, y por eso ahora también consideramos a las narrativas digitales.

Un libro para recordar

27 oct 2012

7 razones para contar una historia

Jean-Paul Sartre, en su novela La náusea, escribió que un hombre es siempre un contador de cuentos, que vive rodeado por sus cuentos y los cuentos de otros, que ve todo lo que pasa a través de ellos y que intenta vivir su propia vida como si estuviera contando un cuento. Así que hay muchas razones para contar una historia, porque:
  • el hecho de contar es algo tan común que apenas somos conscientes de lo que estamos haciendo, pero las valoraciones y reseñas más recientes aun hablan de la fuerza poderosa de la narrativa y del arte de contar historias;
  • cualquier historia nos permite dividir sus eventos en unidades más pequeñas para que se pueda entender mejor la información que se transmite;
  • además, una historia no solo ofrece información, también nos permite sentir las emociones de los personajes de la narración;
  • las historias involucran a muchas partes de la mente, y cuando se lee o se escucha una historia, hay muchas zonas del cerebro que se activan;
  • nuestros cerebros, ante una historia, reaccionan como si nosotros mismos estuviésemos viviéndola;
  • cuando leemos o escuchamos una historia, estamos procesando una multitud de imágenes;
  • una persona puede recordar más de 2.500 imágenes con un 90 por ciento de eficacia, de ahí la importancia que ahora mismo tiene la narrativa digital o digital storytelling.

En realidad, desde el principio de la evolución, parece como si nuestros cerebros hubieran sido diseñados para interpretar el mundo que nos rodea como si fuese una historia.

20 oct 2012

Narrativas dixitais

A teoría reflicte que os nosos cerebros están deseñados para procesar o mundo que nos rodea coma se fose unha historia. Mesmo cando lemos ou escoitamos unha historia, reaccionamos coma se nós mesmos estivésemos a vivir esa historia. Así que contamos e dicimos para facernos entender mellor, tamén na era dixital...

15 oct 2012

El sueño del dragón

Hace mucho, en las montañas que hay entre China y Corea, un hombre que dormía tuvo un sueño. Soñó con un dragón terrible, espantoso. En una actitud muy amenazante, abrió sus fauces en llamas y bramó con toda su imponente fuerza. Entonces, el hombre, casi enloquecido, le preguntó:

-Pero ¿qué va a pasar? Estoy aterrado, ¿me vas a devorar ahora?
-¿Qué quieres que te diga? -le respondió el dragón-. ¡Es tu sueño!

14 oct 2012

¿Tienen algún sentido las historias?

Un hombre escuchaba los relatos que contaba un contador de historias. Se dio cuenta de que nunca los interpretaba igual, y que incluso cambiaba muchas veces su sentido. Entonces, se quejó:

-En ese caso, ¿para qué explicar ninguna historia?

El narrador le contestó:

-¡Pero sí eso es lo que les da valor! ¿Qué importancia le darías tú a una taza en la que solo se pudiese beber agua, o a un plato en el que solo se pudiera comer pescado? Y aun digo más, escúchame bien: una taza y un plato tienen una capacidad demasiado limitada. ¡Qué decir luego del lenguaje, que parece tener que proporcionarnos en cada momento una comida más abundante, más rica, más variada!

Se calló un instante y añadió:

-La verdadera pregunta no es: ¿Cuál es el sentido de una historia? ¿De cuántas maneras puedo interpretarla? ¿Puede tener un único significado? La pregunta es: ¿Puede esta persona a la que me dirijo sacar provecho de lo que voy a contarle?

12 oct 2012

Una habitación de libros y de tiempo

En aquellos años, recuerdo que me negaba a considerar que formaba parte de la mayoría de los hombres. Todavía era joven y lo suficientemente iluso como para pensar que podía superar las raíces de cierta condición humana, que creía hundidas en la familia y el matrimonio. Así que esquivando esos peligros que parecían inminentes, fui de un lado para otro, escribiendo poesías y conspirando para alumbrar mi camino.

Al escribir y escuchar historias, como hacía entonces, suponía que una vida podría moldearse siempre. E incluso ser controlada a través de las cosas que uno decía y realizaba. De lo que no me percaté es del modo tan poderoso que utilizan nuestras vivencias para hacerse notar. Porque hunden sus raíces en la consciencia de todos los pueblos de todos los lugares y de todos los tiempos.

Si quería contar cuentos de mí mismo en los que era un caballero valiente, eso ocurría, y tal vez algo de verdad personal habría en ello. Pero aquellas historias que contaba no moldearían finalmente mi vida, sino todo lo contrario. Por eso, seguramente tardé en comprender que la vida viene y te atrapa sin más, y que esa corriente termina por llevarse todos tus primeros cuentos, y te conduce hasta el gran océano de la mitología errante.

Actualmente, casi veinte años después de llegar a los cuentos del mundo, no queda rastro de aquel caballero valiente, y tampoco del poeta que me diferenciaba. Pero como dijo Joseph Campbell, estoy en una habitación hecha de libros. Y soy, como escribió Anne Valley-Fox, un hombre más, al lado de mi familia, entre amigos y gente del mundo, viajando juntos y a cierta distancia a lo largo de un sendero cósmico.

9 oct 2012

Segundo abecedario fantásTICo

Tras o primeiro abecedario fantástico, chegou o momento de presentar o segundo. A xustificación é a mesma: a oferta de actividades interactivas é moi grande, o que converte a Rede nunha especie de xigantesco repositorio. Hai aplicacións para xogar, para debuxar e pintar, para explorar imaxes e retocar fotos, para ver mapas e explorar o espazo, para facer audio guías e, por suposto, para contar historias.

LETT01CCompfight: A primeira das dúas ferramentas de busca de imaxes que presentamos neste post. Todas se basean o repositorio de fotos de Flickr, pero Compfight, entre outras opcións, permite buscar imaxes libres. Funciona de xeito moi rápido e cunha grande aparencia visual.

LETT01G Google Maps:Esta fantástica aplicación ten un montón de boas posibilidades educativas, ademais do seu uso máis habitual para localizacións xeográficas. Entre outras opcións, nunha actividade de Educa con TIC xa demostramos que a súa combinación cos contos e o relato dixital é posible: La vuelta al mundo en 80 cuentos.

LETT01N Neave Planetarium:Trátase dun atractivo planetario online, para estar ao tanto desa profecía maia que anda por aí. Agora xa máis en serio; o desenvolvedor do proxecto, Paul Neave, tamén nos ofrece outra boa aplicación: Flash Earth. Pero ten outras igualmente interesantes en Neave interactivo, unha zona dixital con ferramentas, xogos e aplicacións.

LETT01P Psykopaint: É unha aplicación para pintar moi orixinal. Se se examina su increíble galería de pinturas, un decátase das súas grandes posibilidades. Hai varias opcións para pintar: unha foto propia, unha mostra do sitio ou sobre o cabalete, á vella usanza. Despois, elíxense os pinceis e as cores máis axeitadas e empézase a obra. Ao final, podemos gardar o proxecto, compartilo en liña, exportar as imaxes ou crear unha tarxeta.

LETT01S Speechable: Un xeito sinxelo de engadir textos ás imaxes, en forma de globos ou bocadillos, encóntrase neste sitio. As fotos poden subirse dende un ordenador ou dunha URL, e pódense compartir en redes, blogs ou a través do correo electrónico.

Storybird: Unha das súas características principais reside na calidade das imaxes que ofrece. Pero ata non hai moito gardaba unha desagradable sorpresa. Se non estaba en inglés, a obra tiña un uso privado e non se podía incrustar en ningún sitio. Por fin, Conchita López, de Blogmaníacos, achou a solución: indicar no teu rexistro que es un docente.

StoryJumper: Aseméllase á ferramenta anterior, aínda que sen poñer tanta atención á calidade das imaxes. Por iso, serve moi ben para desenvolver a escritura de historias e a creatividade, e tamén para a publicación dos relatos dos nosos alumnos. Ten outras moitas opcións e calidades que permiten a calquera crear e publicar un libro, tanto en liña coma en tapa dura (neste caso, logo de pagamento).

LETT01T Tag Galaxy: Encántame esta ferramenta. Trátase dun buscador que relaciona as palabras ou etiquetas marcadoras (tags), e que pode axudarnos a encontrar moitos recursos gráficos. Ademais, tamén podemos explorar as fotografías que existen en Flickr. O seu funcionamento non ten ningún misterio: introduces unha expresión, o título dun libro, e ves aparecer unha especie galaxia de palabras en forma de esferas de cores, arredor do termo que escribises.

LETT01W Woices: Esta aplicación permite que se realicen audio guías xeolocalizadas mediante o emprego de Google Maps, outra ferramenta que se citou antes. Pódese explorar e utilizar libremente os seus recursos, ou podemos gravar nosa propia audio guía. Diversos exemplos do seu uso educativo móstranos iaenus, e dunha das súas aulas son Los 12 trabajos de Hércules, unha historia mítica que paga a pena recordar.

Related Posts with Thumbnails