29 may 2013

No cuentan las TIC

En mi aula se ha vuelto a jugar a los dados. No es que ahora creamos más en la suerte que antes; no se trata de eso. Pero es que sabemos que muchas buenas historias pueden surgir del azar. Y nuestros dados, que son los de Story Cubes, sirven para contar historias, de momento sólo oralmente. Es nuestro nuevo artefacto para contar, aunque también se hace un buen uso de algunos recursos más habituales entre nosotros. Por ejemplo, de las fórmulas maravillosas o del más mágico de los calderos

Rory's Story Cubes

22 may 2013

Personajes, lugares, objetos y situaciones

Imagina que un cuento no es más que un entramado de celdillas, una especie tablero construido a partir de cuatro columnas básicas: personajes, lugares, situaciones y objetos. Cada columna del tablero posee un idéntico número de recuadros o celdillas. Imagina que se llenan con un vocabulario especial, con palabras que, de alguna manera, pertenecen al mundo de los cuentos, populares o actuales. Así es el taboleiro fantástico: un casillero, un entramado para imaginar historias.

O taboleiro fantástico 2010-2011

Cada taboleiro se convierte de hecho en un conjunto de hipótesis fantásticas, en el sentido que nos ofrecía Gianni Rodari. Una hipótesis es como una red; lanzas la red y, tarde o temprano, algo encuentras. En este caso, todo surge a partir de los personajes, de los lugares, de los objetos y de las situaciones narrativas. Este vocabulario entramado, si se elabora en el aula, puede funcionar como una biblioteca semántica del cuento, repleta de contenidos y significados.

El mundo de las palabras se trabaja en la escuela en su correspondiente asignatura, de igual modo que las matemáticas o las ciencias del medio social y natural. Pero seguramente se debería contemplar una faceta más: la de la imaginación y la creatividad. El desarrollo de la creatividad lingüística es muy importante para el niño, porque, por ejemplo, le permitirá avanzar en las capacidades de deducción, abstracción y reflexión.

20 may 2013

Os contos e os soños

Hai algúns anos, nun mapamundi da aula buscamos o nome de Burkina Faso. As letras daquel país resultaban misteriosas... Que habería alí? Como vivirían as súas xentes? Eses días tiñamos na clase un libro apropiado para esas preguntas: Tam-tam colores, de Caroline Desnoëttes. As ilustracións de Isabelle Hartmann, que combinan fotos e debuxos coloreados, sorprenderon aos ollos dos nenos, que eran moi pequenos. Case parecían máxicas. Entón, entre outras cousas, o libro contou o seguinte:

... Había alí unha nena, vestida cun pano de raias azuis, que acababa de poñer no chan, aos seus pés, unha gran vasilla de barro. Outras mulleres, moi dereitas, tamén con cacharros de barro na cabeza, descendían polos outeiros dos arredores, en fila india. Viñan ao mercado desde moi lonxe para vender. Semellaban unha ringleira de formigas sobre a herba verde...

O sentido dos contos

Jorge Luis Borges, o escritor arxentino, escribiu con Margarita Guerrero a obra titulada El libro de los seres imaginarios. No seu prólogo, de setembro de 1967, dísenos que ignoramos o sentido do dragón, como ignoramos o sentido do universo. Creo que tamén poderían ter escrito que ignoramos o sentido dos contos. En calquera caso, e seguindo co seu razoamento, hai algo nas súas palabras que concorda coa imaxinación das persoas, e por iso o conto popular naceu en diversas latitudes e idades.

A editorial Siruela publícó o libro De fábula, unha obra inédita de Italo Calvino, o escritor italiano. Nunha nota preliminar podemos ler que os contos populares conteñen unha explicación xeral do mundo, onde caben todo o mal e, ao mesmo tempo, todo o ben. Na súa opinión, neles encóntrase sempre a senda para romper cos máis terribles feitizos.

Nalgún momento, nalgún sitio, descubrín que os contos están feitos coa mesma materia que os soños. Penso que comprendín mellor esta idea lendo Álvaro Cunqueiro, o escritor español nacido en Galicia. No seu libro Tesouros novos e vellos escribiu que soñar era necesario, e que perder o tesouro dos soños era perder o máis grande dos tesouros do mundo…

Boneca de Burkina Faso

17 may 2013

Premios de Internet 2013

En la XV edición de los Premios de Internet, de 2013, Educa con TIC ha ganado en la categoría que le corresponde, en educación. Desde todos los puntos de vista, formar parte de su equipo ha sido –y es- una de mis mejores experiencias. Mi primer post se tituló La lectoescritura multimedia, y se publicó en el ya lejano mes de noviembre de 2009. Y creo que, hasta este momento de obligada parada técnica, el último post que escribí fue Apuntes de storytelling, en abril de este año.

Aquellos que me leen aquí, saben que Contomundi y Educa con TIC siempre han estado bien comunicados, tanto en una dirección como en la otra. Por eso, en este día de alegría, aunque en Galicia llueva, quiero acordarme de todos los nombres del equipo de @educacontic: los que construyeron ese sitio, los que lo han llevado lejos, muy lejos con vuestra ayuda…

Educa con TIC

Nota: Aníbal de la Torre, nuestro coordinador y editor, se merece un post más especial. Mientras empiezo a pensarlo, gracias, amigo.

14 may 2013

Ismaíl e a meiga de Malpica

Malpica de Bergantiños, ano 1996. Ismaíl dixo que procedía dunha terra desértica, situada entre altas montañas e vales escuros, nalgún lugar do corazón perdido de Asia. Debido a un suceso terrible, a xente miúda, o seu pobo diminuto, empezou a dispersarse, tamén os seus familiares e mesmo os seus amigos. Algúns tomaron o camiño do sur, un pouco máis cálido. Pero Ismaíl, que agochaba un segredo, partiu cara o norte, na busca dun misterioso obxecto por camiños que o levasen ao final da Terra.

Alguén, nun barco, faloulle dun lugar que os antigos bautizaron como Finis Terrae, que estaba no final do mundo, en Galicia. Pero, con moita sorpresa, Ismaíl descubriu que alí había demasiados sitios semellantes, sobre todo na chamada Costa da Morte.

En Malpica, un pequeno pobo mariñeiro, comprobou que a sabedoría dos seus habitantes era tan marabillosa como a súa. Pensou que talvez rematara a necesidade da súa viaxe. E, a pesar dos problemas que tivo que resolver, naquela vila decidiu buscar…

A continuación, os tres primeiros capítulos:

  • Ismaíl o diminuto: Eran outros anos, hai xa tempo, e durante aqueles días foi o meu amigo. E agora, despois de todo o que pasou, teño que dicir que o seu nome estaba formado por seis letras máxicas…
  • O espello de Nasrudín: Case no mesmo tempo dos soños, nun lugar afastado ao outro lado de afastados mares, o mundo de Ismaíl bateu contra unha nova realidade. Ao principio non a percibiron, e certamente habería que dicir que ninguén a viu. Ata que sentiron as consecuencias da súa chegada…
  • Os ollos de Arundhati: A maxia perversa dos humanos comezou a estragar o mundo despois dun verán seco e caloroso. As paisaxes da terra de Ismaíl enchéronse de moitas árbores debilitadas, de ruínas e de areas. Máis tarde, avanzou o Deserto Escuro e soterrou amodiño a súa aldea. E as chemineas das casas vomitaron un fume tan negro que emporcou ata o mesmo aire…

5 may 2013

Para contar un cuento

En el inicio de cualquier historia, los héroes y las heroínas son personajes que viven en mundos ordinarios, a veces muy normales. Pero un día reciben una invitación inesperada y todo cambia en ese mundo. Al principio, resisten y se niegan a aceptar esa invitación recibida, e incluso pueden rechazar llevar a cabo sus propios deseos. Mas alguien, un amigo o un aliado, los anima y con ellos atraviesan una primera puerta, por la que entrarán directamente en una aventura. Entonces, la acción empieza a aumentar poco a poco.

En cualquier caso, después de cruzar esa puerta inicial, aparecerán las pruebas, los enemigos y tal vez más aliados. En un momento de la historia, en un lugar oscuro y alejado y peligroso, resuelven cierto enigma o prueba suprema. Así es como conseguirán su recompensa. Aunque, con toda probabilidad, hay evidencias de que serán perseguidos en su camino de vuelta, en su regreso a casa y a su mundo ordinario. Después de resolverse el conflicto, atravesarán la puerta final de la aventura, y resultarán transformados por esa misma experiencia.

Mientras se nota ya el final de la acción, llegarán a la resolución de esa historia, y llegarán con la alegría y la bendición de los suyos, seguramente con un tesoro que favorecerá su nueva vida. De hecho, nada será como antes

 Esquema de una narración

1 may 2013

Todavía necesitamos héroes

Joseph Campbell, en su libro El héroe de las mil caras, dijo que la mitología era el canto del universo, la música de las esferas. Porque en todo el mundo habitado, en todos los tiempos y en todas las circunstancias, han surgido los mitos del hombre, han aparecido los héroes.

En los últimos tiempos florecieron en Túnez, y alguno, desesperado, se inmoló. También los hemos visto en Irlanda y en Grecia, incluso muriendo en sus parques, bajo las luces de la prensa y de la televisión. Han recorrido, con sol y con lluvia, las calles de Chipre y de Portugal, y sus cantos llegaron hasta Madrid, donde anidaron y ahora buscan otras gargantas. Por eso ya hay voces que reclaman a estos nuevos héroes una pizca de tranquilidad. El problema es que no han nacido en los mares de la calma, sino tal vez en las aguas de un océano de furia… En cualquier caso, todavía en el siglo XXI la mitología es una música que seguimos bailando, aunque no seamos capaces de reconocer el origen de su auténtica melodía.

Related Posts with Thumbnails