Desaparecerá a imaxinación?

A Juan Barbeito, in memoriam.

En todas as culturas do mundo atópase o recordo, e tamén a presenza, da narración oral. O griot dalgúns pobos do centro de África, o aeda do mundo grego ou o bardo dos finisterres céticos contaban historias para a súa xente. Aínda ocorre así en moitos lugares do planeta, pero nas sociedades modernas asistimos a unha lenta desaparición dos contacontos verdadeiros. Parece un proceso irremediable. Quizais os últimos narradores xa só desexen ver a televisión, como fai agora todo o mundo.

Algúns anos atrás, unha campaña publicitaria de Literacy Foundation (Canadá) tivo por lema unha bonita frase: Cando un neno non le, a imaxinación desaparece. Esta idea desenvolvíase en vídeo sinxelo pero impactante. Nel, algúns protagonistas de contos moi coñecidos, como a Cincenta, Peter Pan e Wendy, aparecen nun hospital. Nótaselles envellecidos e cansos, e por iso buscan a atención médica que precisan. Pero sobre todo na súa cara percíbese a tristeza, porque están tristes, moi tristes. Talvez sospeitan que os seus problemas teñen que ver coa falta de imaxinación, e que aumentan cando os contos non son lidos nin escoitados…

Literacy Foundation: The Gift of Reading – Cinderella

Tomando como pretexto esta idea, neste post recuperaremos algunhas antigas historias coa axuda das novas tecnoloxías. Seguiremos unha metodoloxía semellante á que se usou noutro post para clasificar, dalgún xeito, os diferentes relatos. Trátase de animar a ler: para escoitar as voces populares ou de autor, para educar a sensibilidade, para deixarse levar polas palabras e a imaxinación.

En realidade, os contos e os seus personaxes non loitan contra ningún monstro de “aparencia TIC”, nin tampouco contra ningún devorador tecnolóxico de contos ou de libros. Temos que dicilo ben alto, en Internet lese e moito, e pódese promover a lectura contando cos recursos deste medio. Porque, a pesar de todo, tanto nos colexios como nas aulas, hai poucas cousas tan fermosas como a mirada dun neno ou dunha nena cando len.

Nos contos populares familiares:

• Las hadas; Riquete el del copete; Piel de asno; La bella durmiente del bosque (Cuentos de Hadas de Perrault).
• La Cenicienta; Pulgarcito; El sastrecillo valiente; El flautista de Hamelín; El pájaro de oro (Chicos contentos).

Nos contos populares de España:

• Estrellita de Oro; El gato de los pies de trapo; La liebre y la tortuga; Los tres cabritillos (Biblioteca del C.P. Poeta Juan Ochoa, de Avilés).

Nas adaptacións modernas e contos popularizados:

• Just So Stories, de Rudyard Kipling. A primeira edición deste publicouse en inglés en 1902, pero tamén se atopa editado en español.
• El príncipe y el mendigo (Mark Twain).
• El ruiseñor y la rosa; El príncipe feliz; El gigante egoísta (Cuentos infantiles de Oscar Wilde).

Nos contos populares doutras terras:

• Los tres príncipes y sus bestias (Lituania).
• La princesa de la montaña de cristal (conto escandinavo).
• El libro de las mil y una noches; contos da tradición árabe, aínda que algúns deles xa son tamén contos populares familiares.
• Celtic Fairy Tales; contos irlandeses na versión orixinal de Josep Jacobs.
• Cuentos clásicos de la India (relatos da tradición hindú).

Din que cando un neno non le, a imaxinación desaparece. Pero abrir un conto, tamén en Internet, é como abrir unha porta a un mundo imaxinario. Cando esa porta ábrese, ocorren cousas inesperadas, como xa contamos.

Por iso, repítome… Quizais non podamos entregar aos nenos un mundo libre de pesadelos e de conflitos; que quizais desaparezan os lugares fermosos e verdes. Pero coa defensa do imaxinario e da lectura para transformar o mundo, estaremos ofrecéndolles, aínda por moito tempo, a palabra creadora:

Alguén fala coa Lúa ou pide un desexo a unha estrela fugaz. Talvez a esperanza perdida é recuperada nun bosque encantado. Ou ao mellor un bico transforma en príncipe unha ra verde. E aparece unha fada madriña que converte unha cabaza nunha incrible carroza. Tamén hai recordos e bágoas, e a inspiración dos mundos marabillosos levántase, vitoriosa, como unha ave fénix. E renace das súas cinzas. Por iso, é necesario explorar a porta dos contos, que tamén é a porta dos soños. Debemos escoitar a súa canción, e bailar, e bailar como un dervixe. Así, para que a imaxinación chegue, hai que abrir esa porta...